Κιμουλιάτικα Γάλαντα (κάλαντα)

Αρχικά, θα θέλαμε να ευχηθούμε σε όλους καλά Χριστούγεννα και καλή χρονιά με υγεία και ευτυχία και με μπόλικη κιμουλιάτικη ιστορία! Είναι η τελευταία μας ανάρτηση για το 2012 και λόγω των ημερών, με τη βοήθεια του Κονδυλοφόρου, τον οποίο και ευχαριστούμε δημοσίως για την πολύτιμη βοήθεια που μας προσφέρει στο εγχείρημα μας, σας παραθέτουμε τα παραδοσιακά  κιμουλιάτικα γάλαντα. Λίγα λόγια για αυτά και θα επανέλθουμε στο θέμα κάποια στιγμή στο μέλλον αναλυτικότερα. Τα κάλαντα λοιπόν στην Κίμωλο τα ονομάζουμε γάλαντα και ήταν αυτοσχέδια με σατυρική διάθεση, όπως και στα περισσότερα κυκλαδονήσια. Μπορεί να ακουστούμε ρομαντικοί, αλλά ελπίζουμε κάποια στιγμή να επανέλθει αυτό το έθιμο στο νησί μας και να τα ακούσουμε από τα κιμωλιάτικα παιδιά. Επειδή λοιπόν τα Χριστούγεννα γιορτάζουμε τη γέννηση του Χριστού, επιλέξαμε να αναρτήσουμε την φωτογραφία της παλαιότερης εκκλησίας του νησιού, της γεννήσεως του Χριστού η οποία βρίσκεται στο κέντρο του κάστρου της Κιμώλου και χρονολογείται από το 1592. 

ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΙΜΟΥΛΙΑΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΚΙΜΩΛΟΥ

Είμαι ένα παιδί μικρό

που 'ρχα τα γάλαντα να πω

που  'ρχα να τα πω να φύω

γιατί ψόφησα στο κρύο

…..

Θέλω να κάμω φορεσιά

και μια γραβάτα θαλασσιά

να τα βάνω να περάσω

την καρδούλα σου να κάψω

…..

Μάνα τσι λέω σ' αγαπώ

μα 'ρχε καιρός να παντρευτώ

και μου ήβρε μιαν αιτία

πως εν είμαι σ' ηλικία

…..

Τσι λέω εγώ θα παντρευτώ

θα σπιτονοικοκυρευτώ

και γυναίκα θ’ αγκαλιάσω

άσπρο μάγουλο θα πιάσω

…..

Χρόνια πολλά χρόνια καλά

χρόνια ευτυχισμένα

να 'χουνε όσοι εύχουνται

το ίδιο και σε μένα

…..

Στο βίντεο που ακολουθεί τα παιδιά από το δημοτικό σχολείο Κιμώλου μας λένε τα κάλαντα με την υπέροχη θέα που έχουν από το σχολείο τους να φαίνεται. Ευτυχισμένο το 2013 σε όλους! 

Ο ορυκτός πλούτος του νησιού μας (Μέρος 2ο)

Τα κείμενα που ακολουθούν μας είχαν σταλεί σε μορφή σχολίου από αναγνώστη της ιστοσελίδας και εμείς τα δημοσιεύσαμε, ώστε να γίνουν γνωστά και σε εσάς, καθώς αποτελούν σημαντικές ιστορικές πληροφορίες για τον τόπο μας. Θα θέλαμε να σας ευχαριστήσουμε πολύ για την στήριξή σας και για το κουράγιο που μας δίνετε ώστε να συνεχίσουμε την προσπάθειά μας. Θέλουμε να σας τονίσουμε πως παρά το γεγονός ότι εμείς έχουμε κρατήσει την ανωνυμία μας, ο καθένας από εσάς μπορεί να κάνει επώνυμα σχόλια, αν το επιθυμεί, και εμείς θα κρατήσουμε την επωνυμία του και στην δημοσίευση του σχολίου.                                                                                                                              
                                                                                                                                                   
                                                                                     ΤΡΑΧΕΙΤΗΣ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΥΛΟΠΕΤΡΕΣ

Έχω την εντύπωση πως παραμένει ελάχιστο γνωστό ακόμα και για αυτούς που διατηρούν άμεση σχέση με την Μήλο και την Κίμωλο ότι στον ορυκτό πλούτο του τριγώνου Μήλου, Κιμώλου και Πολυαίγου περιλαμβάνεται και ο τραχείτης. Απ’ αυτό το εξαιρετικής σκληρότητας ηφαιστειογενές υλικό κατασκευαζόντουσαν οι μυλόπετρες υδρόμυλων, ανεμόμυλων και ελαιοτριβείων που εξασφάλιζαν τη διατροφική επιβίωση για εκατομμύρια ανθρώπους επί αιώνες. 

Από πληροφορίες που υπάρχουν στο διαδίκτυο κι όχι μόνο, γνωρίζουμε πως η ποιότητα του τραχείτη του συγκεκριμένου νησιωτικού συμπλέγματος ήταν εξαιρετική, υπερτερούσε άλλων αντίστοιχων υλικών γι’ αυτό και ‘’έπιανε’’ καλύτερες τιμές και αποτελούσε προϊόν εξαγωγής σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο: Πελοπόννησο, Στερεά, Μακεδονία, φτάνοντας μέχρι και τους σιτοβολώνες της Μαύρης Θάλασσας.

Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να βρει κανείς στα βιβλία των:
Νίκος Μπελαβίλας λέκτορας του Μετσόβειου Πολυτεχνείου ‘’Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στην Ελλάδα’’ (η σχετική παραπομπή υπάρχει και στο διαδίκτυο)
Μαργαρίτα Βρεττού Σούλη ‘’ Η μυλόπετρα της Μήλου από την εξόρυξη στην εμπορική διακίνηση’’. Έχω την εντύπωση πως η συγγραφέας είναι εκπαιδευτικός και διδάκτωρ του πανεπιστημίου Αθηνών. 

Για την Κίμωλο γνωρίζουμε πως για κάποιο διάστημα γινόταν εξόρυξη στην Πολύαιγο όπου παραμένουν τα ίχνη της εξορυκτικής δραστηριότητας. Βλέπε (Πολύαιγος ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Επειδή η εξόρυξη ήταν συνήθως επιφανειακή οι εξορυκτικές ζώνες ονομαζόντουσαν ‘’πετροκοπιές’’ (Μπελαβίλας). Από τον ίδιο πληροφορούμαστε ότι η σχετική δραστηριότητα άκμαζε από την περίοδο της ενετοκρατίας μέχρι τα μισά του 19ου αιώνα τουλάχιστον, και στις σχετικές εργασίες εξαγωγής και επεξεργασίας δουλεύανε πολλοί κιμουλιάτες προφανώς λόγω συνάφειας και εμπειρίας με το σχετικό αντικείμενο.

Η εξόρυξη και επεξεργασία του τραχείτη μας δίνει την ανεκτίμητη πληροφορία πως η ‘’πράσινη ανάπτυξη’’ ήταν όχι μόνο γνωστή και διαδεδομένη στα νησιά μας αιώνες πριν αλλά κυριολεκτικά πηγή ζωής. Αρκεί να σκεφτούμε πως οι γραφικοί πλέον ανεμόμυλοι χρησιμοποιούσαν συνδυασμένες γνώσεις, εξόρυξης και επεξεργασίας, προσανατολισμού για την εκμετάλλευση των εποχικών ανέμων (μελτέμια), κατασκευής (ιδιαίτερα των ιστίων) και βέβαια καλής λειτουργίας. 

Η κιμουλιάτικη παροιμία ‘’εμπονατσάρισε ο βοριάς κι οι μυλωνάδες κλαίνε’’ που καταγγέλλει τη δύναμη της αδράνειας απέναντι στη δημιουργία και τη δράση νομίζω πως είναι χαρακτηριστική.

Διατηρώ την εντύπωση πως και οι παραδοσιακές γούρνες που υπήρχαν διάσπαρτες σε όλο το νησί δίπλα στα πηγάδια για να ποτίζονται τα ζωντανά των ανθρώπων που εξασκούσαν αγροτικές εργασίες ήταν από τραχείτη. Από αφηγήσεις ανθρώπων που είχανε ζήσει στην Κίμωλο γνωρίζω την αίσθηση που είχε προκαλέσει το γεγονός, πως αυτές οι ασήκωτες ποτίστρες είχανε φτάσει κάποτε μέχρι τη θάλασσα παρασυρμένες από το νερό κατά τη διάρκεια κάποιων ισχυρών θεομηνιών.                                                                                                  

                                                                                                                                                << ΚΙΜΩΛΙΑ ΓΗ >>ΚΑΙ ΚΙΜΩΛΙΑ

γράφει ο Βασίλης Μέλφος, Λέκτορας στο Τμήμα Γεωλογίας, Α.Π.Θ.

Η «κιμωλία γη» οφείλει το όνομά της στη νήσο Κίμωλο από όπου εξορυσσόταν κατά την αρχαιότητα και μέχρι τον 19ο αιώνα. Η φυσική αυτή πρώτη ύλη καθόρισε σημαντικά την ιστορία του νησιού που κυκλοφόρησε δικό της νόμισμα τον 3ο π.Χ. αιώνα.

Αναφέρεται από τον Θεόφραστο στο Περί λίθων1 τον 4ο αι. π.Χ. ως ένα φυσικό χώμα (αυτοφυής) με σημαντική χρησιμότητα (χρήσιμον). Ο Θεόφραστος όμως δε δίνει λεπτομέρειες ούτε για τις ιδιότητες ούτε για τις χρήσεις του. Το ίδιο και ο Στράβωνας στα Γεωγραφικά2 (1ος αι. π.Χ.), όπου αναφέρει την Κίμωλο ως ένα από τα νησιά του Αιγαίου, γνωστή για την «κιμωλία γη».

Σημαντική αναφορά υπάρχει από τον Πλίνιο στο Naturalis Historiae3 (1ος αι. μ.Χ.), ο οποίος με βάση το χρώμα περιγράφει δύο τύπους «κιμωλίας γης» (Cimoliae): τη λευκή και αυτή που έχει ιώδη χροιά. Και οι δύο τύποι αποτελούσαν, σύμφωνα με τον Πλίνιο, σημαντικές πρώτες ύλες στην παρασκευή φαρμάκων για ασθένειες όπως οι όγκοι, τα οιδήματα και οι φλεγμονές στους αδένες, καθώς και τα πρηξίματα. Μία ακόμη εφαρμογή της «κιμωλίας γης» που αναφέρει ο Πλίνιος αφορά στην υφαντουργία, δηλαδή στην κατασκευή ενδυμάτων (vestibus), και συγκεκριμένα στη λεύκανση των μάλλινων νημάτων. Η χρήση αυτή πιθανώς να χρονολογείται από τη Μινωική Εποχή, με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Η «κιμωλία γη» χρησιμοποιήθηκε και ως απορρυπαντικό (σαπούνι), από την αρχαιότητα (Αριστοφάνης4, 5ος αι. π.Χ.) έως και τον 19ο αιώνα και αναφέρεται από τους περιηγητές5,6.

Η νήσος Κίμωλος βρίσκεται κατά μήκος του «Ηφαιστειακού Τόξου του Νοτίου Αιγαίου» και αποτελείται από έντονα εξαλλοιωμένα ηφαιστειακά και ηφαιστειοϊζηματογενή πετρώματα. Τα τελευταία ονομάζονται και τόφφοι. Με βάση τις περιγραφές και τις φυσικές της ιδιότητες, η «κιμωλία γη» είναι ένα αργιλικό υλικό που προέρχεται από την έντονη υδροθερμική εξαλλοίωση των ηφαιστειακών πετρωμάτων. Ορυκτολογικά αποτελείται κυρίως από καολινίτη [Al2Si2O5(OH)4], ένα ορυκτό με σημαντική εξάπλωση σε όλη την Κίμωλο. Ο καολινίτης έχει χρώμα λευκό, λιπαρή υφή και πολύ μικρή σκληρότητα με αποτέλεσμα να είναι εύθρυπτος σαν πούδρα.

Από άποψη ορυκτολογικής και χημικής σύστασης η «κιμωλία γη» δεν έχει καμία σχέση με την γνωστή κιμωλία που χρησιμοποιούμε στους μαυροπίνακες. Η κιμωλία αυτή αποτελείται από ένα είδος ασβεστόλιθου που ονομάζεται κρητίδα [CaCO3]. Πρόκειται για ένα λευκό, πορώδες, μαλακό, σχετικά εύθρυπτο πέτρωμα, θαλάσσιας προέλευσης που σχηματίστηκε από τη συσσώρευση ασβεστιτικών κελυφών από μικρο-οργανισμούς. Περισσότερο διαδεδομένες είναι οι μεγάλου πάχους αποθέσεις κρητίδας στη ΒΑ Ευρώπη.

Η σύγχυση σε ότι αφορά την ονομασία των δύο αυτών πρώτων υλών οφείλεται μάλλον στους Ρωμαίους. Αυτοί ονόμαζαν «κιμωλία» και άλλα λευκά εύθρυπτα πετρώματα που είχαν παρόμοιες ιδιότητες και διαφορετική προέλευση. Έτσι ο Πλίνιος στην αναφορά του για την «κιμωλία γη» περιγράφει με το ίδιο όνομα και άλλα φυσικά χώματα, όπως αυτά από τη Σαρδηνία, τη Θεσσαλία, τη Λυκία, την Umbria της Ιταλίας, καθώς και την κρητίδα (create)7 που πιθανώς το όνομά της να οφείλεται στη νήσο Κρήτη.

Έτσι εξαιτίας της μακροσκοπικής ομοιότητας των εξαλλοιωμένων ηφαιστειακών πετρωμάτων της Κιμώλου («κιμωλία γη») με την κρητίδα (κιμωλία), χρησιμοποιήθηκε το ίδιο όνομα που διατηρήθηκε και μέχρι τις μέρες μας.

Παραπομπές

1.Θεόφραστος, Περί λίθων, 62
2.Στράβων, Γεωγραφικά, Χ, 484
3.Pliny, Naturalis Historiae, XXXV, 195-196
4.Αριστοφάνης, Βάτραχοι, 710-712
5.Σιμόπουλος Κ. (1991). Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα. Β΄ Τόμος-1700-1800, σελ. 236.
6.Μπελαβιλας Ν και Παπαστεφανάκη Λ. (2009). Ορυχεία στο Αιγαίο. Βιομηχανική αρχαιολογία στο Αιγαίο, σελ. 150
7.Pliny, Naturalis Historiae, XXXV, 196                                                                                                                                    

 Ο ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΚΙΜΩΛΙΑ ΓΗ 
ΜΙΑ ΑΝΕΚΤΙΜΗΤΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ                                                                                                                                                            
Κλειγένης ὁ μικρός, ὁ πονηρότατος βαλανεὺς ὁπόσοι κρατοῦσι κυκησιτέφρου ψευδολίτρου κονίας καὶ Κιμωλίας γῆς, χρόνον ἐνδιατρίψει·

Να λοιπόν που ακόμα και μια αριστοφανική κωμωδία μπορεί να μας προσφέρει εξαιρετικές πληροφορίες για την ιστορία της Κιμώλου την περίοδο της κλασικής αρχαιότητας όπου τα γραπτά ντοκουμέντα είναι πραγματικά ελάχιστα. Από την κωμωδία Βάτραχοι που γράφτηκε το 405 π.Χ. ένα χρόνο πριν τη λήξη του πελοποννησιακού πολέμου αντλούμε το σχετικό απόσπασμα (στίχος 711) που μας αφηγείται τα εξής χαρακτηριστικά:

<>

Βασικές πληροφορίες που προκύπτουν: Η κιμωλία γη ήταν από τότε κι ακόμα πιο πριν πασίγνωστη στους αθηναίους, την χρησιμοποιούσαν για τον σωματικό τους καθαρισμό και καταλάβαιναν απόλυτα πως η ηφαιστειακή της προέλευση την καθιστούσε ασυναγώνιστη απέναντι στην απλή στάχτη με την οποία τη νόθευαν!

Ιστορική εκτίμηση: Η κιμωλία γη ήταν ένα φουλ εξαγωγικό προϊόν και λειτουργούσε σαν πραγματικό brand name για την ίδια την Κίμωλο. Με τη λήξη του πολέμου και την αναγκαστική καταστροφή του στόλου των Αθηνών (ως ηττημένων της μακρόχρονης αναμέτρησης) που σηματοδοτεί και το τέλος της παντοκρατορίας τους, ανοίγει ο δρόμος για την ανακήρυξη της Κιμώλου ως ανεξάρτητης πόλης κράτους με δικό της νόμισμα τον επόμενο αιώνα (3ος π.Χ.)

Νωρίτερα κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο να συμβεί γιατί η Κίμωλος σαν φόρου υποτελής στην Αθήνα ήταν αδύνατο να τα βάλει μαζί της, και η Μήλος που το τόλμησε το πλήρωσε με την καταστροφή της που είχε σαν αποτέλεσμα τον σφαγιασμό και εξανδραποδισμό των κατοίκων της το 415 π.Χ., μόλις δέκα χρόνια πριν από την συγκεκριμένη καταγραφή του Αριστοφάνη. 

Παρά την πτώση των Αθηνών ο πλήρης απογαλακτισμός των πρώην (εξ ανάγκης) εταίρων της εξακολουθούσε να μην είναι απλή υπόθεση. Ο λίγο μεταγενέστερος Δημοσθένης (384-323 π.Χ.) διασώζει πως στην εποχή του ίσχυε το ψήφισμα του συγχρόνου του Μοιροκλή «κατὰ τῶν τοὺς ἐμπόρους ἀδικούντων», βάσει του οποίου τιμώρησαν τους Μηλίους με πρόστιμο δέκα ταλάντων, επειδή υποδέχθηκαν πειρατές στο νησί τους. 

Η μαρτυρία αυτή φανερώνει ότι το εύρος του ορυκτού πλούτου του συμπλέγματος Μήλου, Κιμώλου, Πολυαίγου ήταν τόσο μεγάλο που πάντα προσέλκυε αυτόκλητους προστάτες όπως Αθηναίους και Σπαρτιάτες που συγκρούστηκαν σκληρά προκειμένου να θέσουν τα συγκεκριμένα νησιά στη σφαίρα επιρροής τους.                                                           

                                                                                                                                                    
   Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΟΣΚΟΥΡΙΔΗ                                                                                     

Την πληροφορία του Αριστοφάνη για τις ιδιότητες της κιμωλίας γης επιβεβαιώνει κι άλλος ένα σοφός της αρχαιότητας ο Διοσκουρίδης. Ο Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος (40-90 μ.Χ.) όπως διαβάζουμε στη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ήταν σημαντικός γιατρός, φαρμακολόγος και βοτανολόγος από την Ανάζαρβο της Κιλικίας, γνωστός για το πεντάτομο έργο του «Περί ύλης ιατρικής», με τη μεγαλύτερη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ.Χ.. Υπάρχουν πολλά αντίγραφα του έργου του, ακόμη και του 5ου αιώνα. Θεωρείται ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος της αρχαιότητας, η επιστημονική προσφορά του οποίου θεωρείται εφάμιλλη με εκείνη του Θεόφραστου στο περί λίθων. 

Η μελέτη που διενήργησε το ινστιτούτο ανόργανης χημείας του πανεπιστημίου του Κιέλου για τις λευκαντικές και καθαριστικές ιδιότητες των γαιών του αρχαίου κόσμου που διεξήγαγαν οι Klaus Beneke και Gerhard Lagaly αν και κινείται σε διαφορετικό επιστημονικό πεδίο ξεκινάει με τον στίχο του Αριστοφάνη που αναφέραμε στην αρχή, και απ’ αυτήν πληροφορούμαστε πως:

Κατά τον Διοσκουρίδη το αναφερόμενο μίγμα που αποτελείται από κιμωλία γη και νίτρο αποτελούσε το καλύτερο σαπούνι για τον καθαρισμό του σώματος εκείνη την εποχή! Μάλιστα στην συγκεκριμένη εργασία που έχει κατατεθεί στα αγγλικά ο αριστοφανικός λουτράρης αποκαλείται όχι … Batman αλλά Bathmann!

Όποιος θέλει να πληροφορηθεί περισσότερα δεν έχει παρά να γράψει στη μηχανή αναζήτησης Google τη λέξη kimolian earth και θα βρει εύκολα το σχετικό αρχείο σε μορφή pdf.

Συμπερασματικά μπορούμε εύκολα ν’ αντιληφθούμε ότι η Κίμωλος και τα προϊόντα της ήταν διαδεδομένα σε κάθε γωνιά του τότε γνωστού κόσμου, έχουν καταγραφεί και περιγραφεί από τα πλέον έγκυρα ιστορικά πρόσωπα και ότι ο ορυκτός της πλούτος ήταν εκείνος που καθόρισε ανεξίτηλα την ιστορική της διαδρομή από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.                                                                                                                                                                                                                      

                                                                                                                                               ΚΙΜΩΛΙΑ ΓΗ
ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Ο δαίμων της τεχνολογίας στάθηκε αφορμή στην τελευταία ανάρτηση να ‘’χαθεί’’ η μετάφραση του αποσπάσματος του Αριστοφάνη από τους Βατράχους που εξηγεί τι ακριβώς γινόταν στα αρχαία δημόσια λουτρά όπου ο καθαρισμός των ανθρώπων γινόταν με το σούπερ σαπούνι της εποχής την κιμωλία γη. Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητό το περιεχόμενο του πρωτότυπου αποσπάσματος το παραθέτω εκ νέου συμπληρωμένο από την κατά τεκμήριο ακριβή σημερινή του απόδοση.

Κλειγένης ὁ μικρός, ὁ πονηρότατος βαλανεὺς ὁπόσοι κρατοῦσι κυκησιτέφρου ψευδολίτρου κονίας καὶ Κιμωλίας γῆς, χρόνον ἐνδιατρίψει·

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ο κοντοπίθαρος Κλειγένης, ο παμπόνηρος λουτράρης (υπεύθυνος των δημόσιων λουτρών της αρχαίας Αθήνας) χειρότερος από κάθε άλλον περνούσε τον καιρό τον καιρό του νοθεύοντας την κιμωλία γη με κυκησίτεφρο ψευδόλιτρο κονία, (πιο απλά με σταχτόνερο ή κατά το κοινώς λεγόμενο αλισίβα.)

Η σχετική ανάρτηση συμπληρωνόταν από την αναφορά του Διοσκουρίδη περί Κιμωλίας γης και την πληροφορία ότι για την χρήση της κιμωλίας γης γινόταν ανάμειξη με νίτρο προκειμένου να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα καθαρισμού.

Οδηγός μας σ’ αυτό είναι η ιστοσελίδα του μουσείου τεχνολογίας και κέντρου διάδοσης επιστημών της Θεσσαλονίκης που θα τη βρείτε αν κλικάρετε στη μηχανή αναζήτησης τη λέξη νόησις.

Από κει θα μάθουμε τι ήταν και τι έκαναν τα αρχαία κναφεία. Με απλά λόγια τα υφαντουργεία της αρχαιότητας. Η συνέχεια στο post που ακολουθεί, όπου μέσω της αναφοράς αυτής μπορούμε να πάμε ένα βήμα πιο κάτω παρουσιάζοντας τη σχέση της κιμωλίας γης με την αρχαία ελληνική τεχνολογία και συγκεκριμένα το ρόλο που έπαιζε στην εξέλιξη της νηματουργίας και της κατασκευής υφασμάτων.                                                                      

                                                                                                                                                       ΑΡΧΑΙΑ ΚΝΑΦΕΙΑ

Αρχαία Κναφεία βρέθηκαν στην Πομπηία - δύο από τα κτίσματα της πόλης - με διακόσμηση επάνω στους τοίχους σχετική με τα στάδια των εργασιών στους εν λόγω χώρους. Κναφεία βρέθηκαν επίσης στην πόλη των Χορσίων στη Βοιωτία, αλλά και στην Ισθμία της Κορινθίας.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι από το στάδιο αυτό της όλης υφαντικής δραστηριότητας, απουσιάζει εντελώς η γυναικεία παρουσία, καθώς το τελευταίο αυτό στάδιο του υφαντικού κυκλώματος και στη μυκηναϊκή και στην κλασική εποχή υπήρξε χώρος ανδρικός, αστικός, της αγοράς και των ανταλλαγών. 

Χρήση - σχετικές διαδικασίες

Η επεξεργασία του υφάσματος μετά τον αργαλειό ήταν απαραίτητη καθώς το ύφασμα έβγαινε αδρό, αραιοϋφασμένο, όχι αρκετά στερεό, με αποτέλεσμα για να αποκτήσει συνοχή και να γίνει ταυτόχρονα μαλακό και αφράτο να πρέπει να περάσει από δύο στάδια κατεργασίας. Το πρώτο απαιτούσε το ύφασμα να βραχεί για αρκετές ώρες σε νερό περιδινούμενο και το δεύτερο να χτυπηθεί για αρκετές ώρες μέχρι να φουσκώσουν οι ίνες και να αποκτήσουν πάχος και συνοχή.

Στην κλασική Ελλάδα οι εργασίες επεξεργασίας των υφασμάτων ήταν αποχωρισμένες από τον κύριο κορμό των υφαντικών εργασιών οι οποίες γίνονταν στα πλαίσια του οίκου, και πραγματοποιούνταν από άνδρες επαγγελματίες τους κναφείς στα αρχαία κναφεία. Οι κναφείς στην αρχαιότητα και κυρίως στην ελληνιστική περίοδο ήταν οργανωμένοι σε συντεχνίες και τα εργαστήριά τους ήταν κλειστά, μέσα στην πόλη. Για να εξασφαλίσουν το απαραίτητο για τη δουλειά τους νερό, έπρεπε να προβούν σε ειδικές συνεννοήσεις με τις αρχές, ενώ η τέχνη τους είχε να κάνει τόσο με την κατεργασία των καινούργιων υφαντών, όσο και με το πλύσιμο και τη μεταποίηση των παλιών υφασμάτων.

Πολύ κατατοπιστική είναι η σχετική αναφορά του Ιπποκράτη (Ι, 642): 

και οι γναφέες τούτο διαπράσσονται. Λακτίζουσι, κόπτουσι, έλκουσι, λυμαινόμενοι ισχυρότερα ποιούσι, κείροντες τα υπερέχοντα και παραπλέκοντες καλλίω ποιέουσι

Σύμφωνα λοιπόν μ' αυτή την περιγραφή λειτουργικά οι εργασίες είναι ανάλογες της σύγχρονης εποχής. Τα υφάσματα βρέχονταν με άφθονο νερό και περιδινούνταν με ένα εργαλείο, πιθανόν σαν μακρύ μπαστούνι, τον στροβέα (Σχολ. Αριστοφάνη, Ιππής, 386). Παράλληλα, χρησιμοποιούνταν διάφορες χημικές ουσίες για την απομάκρυνση των λιπαρών ουσιών, όπως π.χ. το νίτρον ή λίτρον (Πολυδεύκης VII 39, X 135), κυρίως το προερχόμενο από τη Χαλάστρα της Μακεδονίας (λίτρον Χαλαστραίον, Πολυδεύκης VII 39), ή η ΚΙΜΩΛΙΑ ΓΗ, η αργιλώδης γη, με ιδιότητες κατάλληλες για την επεξεργασία των μαλλιών (Στράβων X, 484 και Πλίνιος, Historia Naturalis XXXV 195, 196). 

Μετά την απομάκρυνση των λιπαρών ουσιών έστειβον τα υφάσματα, τα πατούσαν δηλαδή μέσα σε μεγάλες γούρνες προφανώς για αρκετή ώρα, ενώ έπειτα τα στέγνωναν σε βέργες που κρέμονταν από την οροφή. Αφού λοιπόν το ύφασμα είχε αποκτήσει το επιθυμητό πάχος, έπρεπε να το βουρτσίσουν ή να το περάσουν μ' ένα εργαλείο με δόντια ή μ' ένα αγκαθωτό αντικείμενο ή ίσως ακόμη και να το κείρουν, να αφαιρέσουν δηλαδή όλες τις τριχούλες που περίσσευαν ώστε να ξεμπλέξουν οι ίνες του μαλλιού και να γίνει μαλακό στην υφή.

Σχόλιο του γράφοντος

Σε αντίθεση με την πληροφορία περί μη γυναικείας παρουσίας στην υφαντουργία την κλασσική εποχή, βρίσκουμε να γίνεται Αριστοφανική αναφορά περί υφαντουργίας στη Λυσιστράτη (στίχοι 730-735) όπου δυο γυναίκες ζητούν άδεια από την ηρωϊδα του έργου να γυρίσουν σπίτι τους προκειμένου να απλώσουν το μαλλί και να χτυπήσουν το λινάρι γεγονός που φανερώνει ότι στην Αθήνα της κλασσικής περιόδου η υφαντική τέχνη ήταν κατά βάση οικιακή απασχόληση που την εξασκούσαν γυναίκες.

Ο ορυκτός πλούτος του νησιού μας

Πριν ξεκινήσουμε το θέμα μας θα θέλαμε να σημειώσουμε δύο πράγματα. Πρώτον, να ευχηθούμε σε όλες τις Κιμωλιάτισες Μαρίες, χρόνια πολλά για την γιορτή της Παναγίας που ήταν στις 21 Νοεμβρίου. Δεύτερον, να αναφερθούμε στην 39η επέτειο του Πολυτεχνείου στις 17 Νοέμβρη και να τονίσουμε πως το Πολυτεχνείο αποτελεί ένα σύμβολο ελευθερίας και εξέγερσης για τον απλό λαό ενάντια στην σκλαβιά που πήγαν να του επιβάλλουν κάποιοι. Ας ελπίσουμε, εμείς οι νέοι, να παραδειγματιστούμε από τους σύγχρονους ήρωες του Πολυτεχνείου να αφυπνιστούμε και  να βγούμε μπροστά δημιουργώντας το Πολυτεχνείο της γενιάς μας. ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 

Ύστερα από αυτή την μικρή παρένθεση επιστρέφουμε στο θέμα μας, το οποίο είναι ο ορυκτός πλούτος της Κιμώλου. 

Το υπέδαφος της Κιμώλου, αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από ηφαιστειακά πετρώματα, πολλά από τα οποία έχουν εμπορικό ενδιαφέρον και αποτελούν σημαντικούς οικονομικούς πόρους για το νησί από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Τα σημαντικότερα ορυκτά του νησιού είναι ο μπετονίτης, ο καολίνης και ο περλίτης.

ΜΠΕΤΟΝΙΤΗΣ

Ο μπετονίτης έχει ποικίλες χρήσεις στην βιομηχανία, την γεωγραφία και την φαρμακευτική. Η πιο αξιόλογη παρουσία του μπετονίτη στο νησί βρίσκεται στην περιοχή των Πρασσών, στην οποία υπάρχει το μοναδικό ενεργό ορυχείο του νησιού. Παλαιότερα, οι θέσεις εξόρυξης του βρίσκονταν κυρίως στο νότιο τμήμα της Κιμώλου (Φυκιάδα, Εννιάς, Δέκας, Στέντας) καθώς και στην Πολύαιγο, γεγονός το οποίο αποδεικνύουν πολλές εγκαταλελειμμένες σήραγγες.

 ΚΑΟΛΙΝΗΣ

Πρόκειται για την γνωστή ''Κιμωλία γη'', η οποία πήρε το όνομά της από την Κίμωλο, καθώς είναι μοναδικός τόπος παραγωγής της, που χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους ως σαπούνι για το πλύσιμο των ρούχων και στην φαρμακευτική. Στις μέρες μας χρησιμοποιείται στην βιομηχανία χαρτιού, στην βιομηχανία ελαστικών, στην τσιμεντοβιομηχανία, καθώς και στα κεραμικά. Απαντάται κυρίως στην νότια πλευρά του νησιού, ενώ η εξόρυξη του γίνεται μόνο στο Καλαμίτσι. Η Κιμωλία γη οφείλει την γέννησή της στην εξαλλοίωση ηφαιστειακών πετρωμάτων και είναι λάθος να συσχετίζεται με την κιμωλία, γεγονός το οποίο συμβαίνει από πολλούς.

ΠΕΡΛΙΤΗΣ

Αποτελεί άριστο υλικό θερμομόνωσης, ηχομόνωσης, πυροπροστασίας και χρησιμοποιείται ως αδρανές υλικό σε οικοδομικά υλικά. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιείται ως διηθητικό φίλτρου στην βιομηχανία τροφίμων και στην παραγωγή πόσιμου νερού και αποτελεί άριστο βελτιωτικό εδάφους. Στην Κίμωλο απαντάται κυρίως στην περιοχή Ξαπλοβούνι. Η υφή του χαρακτηρίζεται  από την παρουσία μικρών σφαιριδίων, που θυμίζουν μαργαριτάρια.

ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

Μέχρι το 1960, στο νησί μας υπήρχε έντονη δραστηριότητα στην κατασκευή  κυβόλιθων από λευκό ηφαιστειακό πέτρωμα, τον τόφο. Αυτά είναι τα λεγόμενα πώρια, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως δομικό υλικό τόσο στην Κίμωλο όσο και σε άλλα μέρη, καθώς οι Κιμωλιάτες τα μετέφεραν με κα'ί'κια στα λιμάνια νησιών του Αιγαίου αλλά και της Μαύρης Θάλασσας. Απομεινάρια της εξόρυξης τους είναι ορατά στο Κλήμα, στου Καρά και στον Άγιο Μηνά.

 

ΤΟ ΣΚΙΑΔΙ

Χαρακτηρίζεται συνήθως από τους τουρίστες ως ένα τεράστιο πέτρινο μανιτάρι, ενώ οι Κιμωλιάτες το παρομοιάζουμε με μεγάλο ψάθινο καπέλο (σκιάδι). Βρίσκεται στην μέση ενός πλατώματος στο εσωτερικό του νησιού. Δημιουργήθηκε από τον άνεμο, ο οποίος παρασύρει κόκκους άμμου ξύνοντας  συνεχώς τον βράχο, καθώς και από την διαφορετική σκληρότητα των πετρωμάτων που το αποτελούν. Η κορυφή του αποτελείται από σκληρότερο πέτρωμα, ενώ η βάση του από μαλακότερο. 
 

ΑΛΛΑ ΟΡΥΚΤΑ

Σιδηρομαγγάνιο, ποζολάνη, ζεόλιθοι, αργυρούχος βαρυτίνη, ορυκτά της ομάδας χαλαζία(αχάτης, ίασπις, οπάλιος, αμέθυστος, τα οποία βρίσκονται σχεδόν παντού στο νησί), περιλαμβάνονται επίσης στον ορυκτό πλούτο του νησιού μας. Οι ζεόλιθοι αποτελούν προ'ι'όν αιχμής, καθώς πολλές χρήσεις τους αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος.

ΓΕΩΜΟΡΦΙΕΣ

Και αλλού στην Κίμωλο υπάρχουν γεωμορφίες όπως τα Ασπράγκρεμνα στα Μαυροσπήλια, ο ελέφαντας στο Ρέμα και οι βράχοι σε σχήμα ''πυραμίδων'' στην παραλία του Φάρου της Πολυαίγου.

ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα που συμβαίνει στο νησί γίνεται φανερή, εκτός από τα ορυκτά τα οποία προαναφέραμε, και από τις θερμές πηγές, οι οποίες αναβλύζουν σε δύο τουλάχιστον τοποθεσίες(Πράσσα και Αγιόκλημα). Στις περιοχές αυτές η θερμότητα του νερού ανέρχεται στους 46-56 βαθμούς Κελσίου και δυστυχώς, ακόμα δεν έχουν αξιοποιηθεί στον βαθμό που τους αρμόζει. 

Τρανό παράδειγμα των εγκαταλελειμμένων σηράγγων στην Κίμωλο και στην Πολύαιγο που προαναφέραμε, είναι οι γνωστές σε πολλούς Κιμωλιάτες μπούκες, των οποίων την τοποθεσία δεν αναφέρουμε, διότι όπως και οι άλλες σήραγγες είναι πολύ επικίνδυνες και σας αποτρέπουμε να τις επισκεφθείτε.
Η φωτογραφία που βλέπουμε αριστερά είναι τραβηγμένη το 1998.

Αυτό λοιπόν είναι ένα μικρό κομμάτι του πλούτου αυτής της μικρής κουκκίδας στο Αιγαίο, η οποία μπορεί να φαίνεται και να περνιέται από πολλούς ασήμαντη, στην πραγματικότητα όμως είναι ένας πολύ σημαντικός τόπος και ένας αληθινός παράδεισος.

Η σωτηρία των μνημείων μας είναι υπόθεση όλων μας

  Αρχικά, θέλουμε να ευχηθούμε σε όλους χρόνια πολλά λόγω της ημέρας και να σας υπενθυμίσουμε κάτι το οποίο είχε πει ο Ουίνστον Τσόρτσιλ(πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας) : ''άλλοτε λέγαμε οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Τώρα θα λέμε οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες''. Αυτά σχετικά με την εθνική μας επέτειο που κάποια στιγμή θα επανέλθουμε σε αυτήν για να σας πληροφορήσουμε τον ρόλο του νησιού μας και των κατοίκων του σε αυτόν τον μεγάλο αγώνα του Έθνους μας. 

  Σήμερα είχαμε σκοπό να σας παρουσιάσουμε ένα άλλο θέμα, αλλά εξαιτίας ενός σοβαρού γεγονότος που συνέβη στο νησί μας, αποφασίσαμε να βγάλουμε μια ανακοίνωση. Όπως σας έχουμε πει από την πρώτη κιόλας ανάρτηση, δεν πρόκειται να ασχοληθούμε με πολιτικά, παρά μόνο με την ιστορία του τόπου μας.    Γι'αυτό δεν θα μπούμε στην διαδικασία να ψάξουμε ποιος και αν έχει ευθύνες για το συγκεκριμένο γεγονός, αλλά θα αρκεστούμε μόνο στο ότι την ευθύνη την έχει ο χρόνος. 

  Πριν από λίγες ημέρες, πληροφορηθήκαμε με μεγάλη μας λύπη ότι ένα σπίτι του κάστρου απέναντι από τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, από το οποίο στο παρελθόν είχε καταρρεύσει ένα κομμάτι του, πιθανότατα εξαιτίας των βροχών και του χρόνου, κατέρρευσε και άλλο του κομμάτι και ευτυχώς δεν θρηνήσαμε θύματα. Δεν θέλουμε να φανταστούμε ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο, οπότε καλώς ή κακώς θα το προσπεράσουμε. Θα αρκεστούμε να πούμε ότι με κάθε πετραδάκι που πέφτει από το στολίδι μας, δηλαδή το κάστρο μας, χάνεται και ένα κομμάτι της μεγάλης ιστορίας της Κιμώλου. 

  Σαν Κιμωλιάτες δεν μπορούμε να ανεχτούμε σιγά σιγά να χάνεται ένα από τα σημαντικότερα μνημεία του τόπου και ένα από τα σημαντικότερα κάστρα των Κυκλάδων και να μένουμε άπραγοι. Πιστεύουμε πως όλοι μαζί οι Κιμωλιάτες μπορούμε να τα καταφέρουμε και να συμβάλλουμε στην αναστήλωση και τη διατήρηση του κάστρου μας. Θα θέλαμε να δώσουμε συγχαρητήρια σε κάποιους Κιμωλιάτες και μη, που τα τελευταία χρόνια σε πολύ μεγάλο ποσοστό αγοράζουν και αναπαλαιώνουν τμήματά του και να παροτρύνουμε και άλλους που επιθυμούν και έχουν τη δυνατότητα, να κάνουν το ίδιο. 

  Επίσης, θα θέλαμε να πούμε σε πολλούς συμπατριώτες μας να δείχνουν τον απαιτούμενο σεβασμό σε αυτόν τον χώρο, διότι ήταν ένας τόπος στον οποίο οι πρόγονοί μας κατέφευγαν για να βρουν σωτηρία από τις επιθέσεις των επίδοξων κατακτητών και πειρατών που περιτριγύριζαν τον τόπο μας.

  Εμείς σαν ομάδα και σαν σελίδα, θα προσπαθήσουμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε και ό,τι περνάει από το χέρι μας, που δυστυχώς δεν ξέρουμε αν είναι πολλά, για να ξαναδούμε αυτό το ανεκτίμητο στολίδι και πάλι ολόκληρο και ζωντανό. 

  Η ομάδα του History of Kimolos 

Η χλωρίδα και η πανίδα της Κιμώλου

Τα σημαντικότερα είδη ζώων που αποτελούν την πανίδα του νησιού είναι η φώκια monachus-monachus,η ενδημική κόκκινη οχιά Macrovipera schweizeri και η ενδημική μπλε σαύρα Podarcis milensis.

 
Όσον αφορά τη μεσογειακή φώκια πρέπει να σημειωθεί ότι παγκοσμίως υπάρχουν μόνο 500 άτομα εκ των οποίων τα μισά βρίσκονται στις ελληνικές θάλασσες  και 40 περίπου στην περιοχή της Κιμώλου και της Πολυαίγου τις οποίες επιλέγουν ώστε να γεννήσουν τα μικρά τους(6-8 μικρά ετησίως).

Σχετικά με την κόκκινη οχιά  ανήκει στα ελάχιστα ενδημικά είδη σπονδυλόζωων στην Ελλάδα μαζί με την μπλε σαύρα.Σπάνια το μήκος της ξεπερνά το 1 μέτρο,το χρώμα της είναι γκρι-καφέ και δεν είναι επιθετικό φίδι διότι φεύγει πριν γίνει αντιληπτή από τον άνθρωπο.Παρ' όλα αυτά το δηλητήριο της είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο.

 


Η λεγόμενη μπλε σαύρα δεν ξεπερνά τα 20 εκατοστά.Τα αρσενικά άτομα έχουν έντονους χρωματισμούς και κατά την περίοδο της αναπαραγωγής σχηματίζουν θαλασσί στίγματα.Τα θηλυκά άτομα του είδους έχουν καφέ χρώμα.

Επιπρόσθετα,στα ερπετά της πανίδας της Κιμώλου ανήκει και η μεγάλη γουστέρα(ξεσκόρδουλας στα κιμωλιάτικα),μια πράσινη σαύρα που βρίσκεται σε θαμνώδεις περιοχές,καθώς επίσης και το νερόφιδο(Natrix natrix schweizeri),το γατόφιδο(Tellescopus fallax) και το ερημόφιδο(Eryx jaculus)τα οποία ζουν στις γούρνες και στις λίμνες και είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

 

Στην πανίδα του νησιού ανήκουν και πολλά είδη πτηνών όπως είναι τα γεράκια,τα αγριοπερίστερα, οι πετρίτες, οι αετογερακίνες ,οι γλάροι, τα στρουθιόμορφα, οι θαλασσοκόρακες (καλικατσού στα κιμωλιάτικα) οι οποίοι κάθονται στα βράχια με ανοιχτά φτερά ώστε να τα στεγνώσει ο ήλιος και βουτούν στη θάλασσα τον μακρύ τους λαιμό για να ψαρέψουν, οι πέρδικες, ο μαυροπετρίτης ο οποίος ξεχειμωνιάζει στη Μαδαγασκάρη και την άνοιξη έρχεται στη Μεσόγειο για να γεννήσει. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το 75% του είδους φωλιάζει στα νησιά του Αιγαίου. Μέχρι το τέλος της άνοιξης φιλοξενούνται στον υρδοβιότοπο της Αλυκής πλήθος αποδημητικών πουλιών όπως ερωδιοί, κύκνοι, αμμοσφυριχτές, είδη σκαλίδρων, βαλτόκιρκοι και λεπτοραμφόγλαροι.

 

Στους υπέροχους βυθούς της Κιμώλου, εκτός από τη μεσογειακή φώκια, ζουν σπάνιοι αχινοί, αστακοί, πίνες, κοράλλια, διάφορα είδη ψαριών καθώς και θαλάσσιες χελώνες. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί πως στη γειτονική Πολύαιγο ζουν σκορπιοί,αγριοκάτσικα και άλλα σπάνια είδη.

Στην χλωρίδα του νησιού περιλαμβάνονται πάνω από 400 κοινά και σπάνια μεσογειακά είδη, εκ των οποίων τα 32 θεωρούνται 
πολύ σημαντικά, διότι είναι ενδημικά σπάνια και απειλούμενα. Ανάμεσα σε αυτά υπάρχει πλήθος φαρμακευτικών  και αρωματικών φυτών(σκίνοι, μυρτιές, θυμάρι, κέδροι, κρινάκι της άμμου, πουρνάρια, καπαριές, αρμυρίκια, άγριο αγιόκλημα, βούρλα, καλάμια, ελιές, συκιές, κλήματα, αμάραθος, θρούμπι, δενδρολίβανο και μανιτάρια. 

Επιπλέον, η φραγκοσυκιά, παρότι αποτελεί ξένο είδος, λόγω του κλίματος του νησιού έχει προσαρμοστεί και βρίσκεται σχεδόν παντού. Παράκτια φρύγανα συναντώνται στις πλαγιές και σε βράχους πάνω από τη θάλασσα όπως ο αλίφονας και το σταμναγκάθι. Η λαδανιά, το ρείκι, η λεβάντα, η αστοιβή και πυκνοί θαμνώνες όπως τα σχίνα, οι φίδες και οι αγριελιές βρίσκονται κυρίως σε ρεματιές. Τέλος, τα κρίταμα φυτρώνουν κοντά στις παραλίες, ενώ η ποσειδονία (Posidonia oceanica) σχηματίζει στο βυθό της θάλασσας φυκιάδες που εμπλουτίζουν με οξυγόνο τη θάλασσα και αποτελούν ασφαλές καταφύγιο για πολλά ψάρια και ασπόνδυλα.

Αυτά λοιπόν ήταν τα πιο σπάνια είδη ζώων και φυτών χωρίς φυσικά να αποκλείουν και τα πιο συνιθησμένα,τα οποία εξίσου βρίσκονται στο νησί.Απ'ότι καταλαβαίνουμε,όπως εμείς έτσι και αυτά έχουν βρει τον δικό τους επίγειο παράδεισο την ΚΙΜΩΛΟ!!!

Όλες οι φωτογραφίες είναι τραβηγμένες από την Κίμωλο και την Πολύαιγο.