<<... Αι Μοίραι εις τας δοξασίας και τας παραδόσεις του λαού απαντούν ενταύθα ως και εις τους άλλους ελληνικούς τόπους. Ούτω λέγεται εις Κίμωλον ότι << άμα γεννήσει η γυναίκα βάζουνε στο τραπέζι ένα ποτήρι νερό και γλυκό γιατί θα έρθουν οι Μοίρες να το μοιράσουν το παιδί, ή καλά θα πάη ή κακά. Οι Μοίρες το μοιρνούνε το παιδί>> (χφ., σ. 70.) Απαντούν έτι και παραδόσεις, γνωσταί και αλλαχού, περί δυσμενών αποφάσεων των Μοιρών εις βρέφος, αι οποίαι εγένοντο γνωσταί υπό παραφυλαττόντων την έλευσιν των Μοιρών και ότι παρά τας γενομένας προφυλάξεις δεν κατέστη δυνατόν να εκφύγη το άτομον το καθορισθέν υπ' αυτών πεπρωμένον του ( χφ., σ. 70-71, 120-125, 127-131).
Αι Νεράιδες καλούνται Ανεράιδες ή Καλές Κεράδες (χφ., σ. 69-79, 208). <<Οι παλαιές (δηλ. γυναίκες) ελέγανε πως υπήρχαν Ανεράιδες>> (χφ., σ. 69). Η φράσις αύτη είναι δηλωτική ότι ο λαός από πολλού έχει παύσει πλέον να πιστεύη εις την ύπαρξίν των.
Αι παραδόσεις περί θανατώσεως κάποτε των γερόντων είναι και ενταύθα ευρέως γνωσταί (χφ., σ. 33, 133-134). Ούτω λέγεται ότι << μια φορά τσοι γέροι τσοι πνίανε στου γερό Νικόλα τα ψηλά (= τοποθεσία) (χφ., σ. 133). << Τα παλαιά χρόνια τους γέρους τους πηγαίνανε και τους γκρεμνίζανε στη θάλασσα από την Αγιά Καλή (= τοποθεσία παρά τον κολπίσκον του επινείου Ψάθη) (χφ., σ. 33. Βλ. εικόνα) Ότε δε ο υιός όστις μετέφερε τον πατέρα του, διά να τον πνίξη, επληροφορήθη υπό του πατρός του ότι και αυτός, όταν θα γηράση, θα ριφθή εις την θάλασσαν από την ίδιαν θέσιν, ούτος μετενόησε και έκρυψε τον πατέρα του εντός σπηλαίου, όπου τον έτρεφε κρυφίως, ίνα μη πληροφορηθή ο βασιλεύς την παράβασιν. Μετ' ολίγον όμως έθεσεν ο βασιλεύς στοίχημα, ποίος θα ίδη πρώτος την ανατολήν του ηλίου. Ο νέος με την συμβουλήν του πατρός του εκέρδισε το στοίχημα. Ο βασιλεύς, ότε έμαθε περί της σοφίας του γέροντος, << είπε να μην τους σκοτώνουν τους γέρους πλιά, και έτσι έχομε και την παροιμία: <<Σαν δεν έχης γέρο, δώσε κι αγόρασε>>, (χφ., σ. 133-134). Της διηγήσεως ταύτης περί του σοφού γέροντος, γνωστής και διά της λογίας παραδόσεως, κατέγραψα παραλλαγήν εκ Μήλου (...).
Ο Ι. Βογιατζίδης (ενθ. αν., σ. 114), υποστηρίζει, ότι εις την ανύπαρκτον εις το εκκλησιαστικόν εορτολόγιον Αγίαν Καλήν σώζεται <<απήχησις της ανά τα παράλια και τας ελληνικάς νήσους αρχαίας λατρείας της Πελαγίας Αφροδίτης και της Ίσιδος>>. Εις νεωτέραν μελέτην του κατόπιν : Γλώσσα και λαογραφία της νήσου Άνδρου (επί τη βάσει επιτόπιου μελέτης), ( Ανδριακά Χρονικά, τόμ. 4 (1949- 1955), διατυπώνει την γνώμην ότι εις την παράδοσν περί της Αγίας Καλής υπάρχει επιβίωσις της αρχαίας λατρείας της Ίσιδος- Φουρτούνας, δηλ. της αντικαταστάσεως κατά τους χριστιανικούς χρόνους της Καλής Φουρτούνας διά της Αγίας Καλής.
Ο Κ. Ρωμαίος, ακολουθών τον καθ. Κ.Α. Ρωμαίον, ( Προσφορά εις Στίλπ. Κυριακίδην, 1953, σ. 573-74) έχει την γνώμην, ότι εις την Αγίαν Καλήν υπόκειται επιβίωσις του αρχαίου μύθου της Ινούς, ήτις ριφθείσα εις την θάλασσαν παρέμεινεν εις αυτήν ως δαίμων υπό το όνομα Λευκοθέα, αναφερόμενη και ως Καλή.>>
Πηγή: Κιμωλιακά τόμος Β, του Ιωάννου. Σπ. Ράμφου.
Αι Νεράιδες καλούνται Ανεράιδες ή Καλές Κεράδες (χφ., σ. 69-79, 208). <<Οι παλαιές (δηλ. γυναίκες) ελέγανε πως υπήρχαν Ανεράιδες>> (χφ., σ. 69). Η φράσις αύτη είναι δηλωτική ότι ο λαός από πολλού έχει παύσει πλέον να πιστεύη εις την ύπαρξίν των.
Αι παραδόσεις περί θανατώσεως κάποτε των γερόντων είναι και ενταύθα ευρέως γνωσταί (χφ., σ. 33, 133-134). Ούτω λέγεται ότι << μια φορά τσοι γέροι τσοι πνίανε στου γερό Νικόλα τα ψηλά (= τοποθεσία) (χφ., σ. 133). << Τα παλαιά χρόνια τους γέρους τους πηγαίνανε και τους γκρεμνίζανε στη θάλασσα από την Αγιά Καλή (= τοποθεσία παρά τον κολπίσκον του επινείου Ψάθη) (χφ., σ. 33. Βλ. εικόνα) Ότε δε ο υιός όστις μετέφερε τον πατέρα του, διά να τον πνίξη, επληροφορήθη υπό του πατρός του ότι και αυτός, όταν θα γηράση, θα ριφθή εις την θάλασσαν από την ίδιαν θέσιν, ούτος μετενόησε και έκρυψε τον πατέρα του εντός σπηλαίου, όπου τον έτρεφε κρυφίως, ίνα μη πληροφορηθή ο βασιλεύς την παράβασιν. Μετ' ολίγον όμως έθεσεν ο βασιλεύς στοίχημα, ποίος θα ίδη πρώτος την ανατολήν του ηλίου. Ο νέος με την συμβουλήν του πατρός του εκέρδισε το στοίχημα. Ο βασιλεύς, ότε έμαθε περί της σοφίας του γέροντος, << είπε να μην τους σκοτώνουν τους γέρους πλιά, και έτσι έχομε και την παροιμία: <<Σαν δεν έχης γέρο, δώσε κι αγόρασε>>, (χφ., σ. 133-134). Της διηγήσεως ταύτης περί του σοφού γέροντος, γνωστής και διά της λογίας παραδόσεως, κατέγραψα παραλλαγήν εκ Μήλου (...).Ο Ι. Βογιατζίδης (ενθ. αν., σ. 114), υποστηρίζει, ότι εις την ανύπαρκτον εις το εκκλησιαστικόν εορτολόγιον Αγίαν Καλήν σώζεται <<απήχησις της ανά τα παράλια και τας ελληνικάς νήσους αρχαίας λατρείας της Πελαγίας Αφροδίτης και της Ίσιδος>>. Εις νεωτέραν μελέτην του κατόπιν : Γλώσσα και λαογραφία της νήσου Άνδρου (επί τη βάσει επιτόπιου μελέτης), ( Ανδριακά Χρονικά, τόμ. 4 (1949- 1955), διατυπώνει την γνώμην ότι εις την παράδοσν περί της Αγίας Καλής υπάρχει επιβίωσις της αρχαίας λατρείας της Ίσιδος- Φουρτούνας, δηλ. της αντικαταστάσεως κατά τους χριστιανικούς χρόνους της Καλής Φουρτούνας διά της Αγίας Καλής.
Ο Κ. Ρωμαίος, ακολουθών τον καθ. Κ.Α. Ρωμαίον, ( Προσφορά εις Στίλπ. Κυριακίδην, 1953, σ. 573-74) έχει την γνώμην, ότι εις την Αγίαν Καλήν υπόκειται επιβίωσις του αρχαίου μύθου της Ινούς, ήτις ριφθείσα εις την θάλασσαν παρέμεινεν εις αυτήν ως δαίμων υπό το όνομα Λευκοθέα, αναφερόμενη και ως Καλή.>>
Πηγή: Κιμωλιακά τόμος Β, του Ιωάννου. Σπ. Ράμφου.
